De themagroep vitale binnensteden is op 29 mei digitaal bij elkaar gekomen. De opkomst was weer minstens zo hoog als in de tijd dat V&D omviel. De wethouders waren druk met hun binnensteden, ze deelden hun ervaringen over de afgelopen periode en de manier waarop met de binnenstad in juni weer opstart. Ze gingen in gesprek met Marijke van Hees (voorzitter Retailagenda) en Cees Jan Pen (Fontys Hogescholen). Op 3 juli is de vervolgbijeenkomst over de binnenstad op de middellange termijn; hoe geven we de stedelijke transformatie vorm en hoe bieden we ruimte voor innovatie? 

De samenvatting van het besprokene op 29 mei:

  • Iedere stad heeft een actieve korte termijn aanpak voor de binnenstad opgezet. In de meeste steden is een informatiepunt voor ondernemers opgezet (een snel-loket voor kleine vragen van ondernemers) en vaak werkt een team aan een aanpak voor de binnenstad. Er  wordt actief samengewerkt met binnenstadsmanagers of ondernemersorganisaties.
  • Bijna alle gemeenten werken aan een binnenstad die aansluit bij 1,5 meter economie en maken voor horeca-ondernemers extra terrasmeters mogelijk. Er is zelfs een stad (Zwolle) die haar binnenstad afsluit om meer meters mogelijk te maken. Een fietsparkeerverbod wordt in Groningen toegepast. Andere steden halen uitstallingen uit de straten. Delft heeft een circulatieplan voor loopstromen opgezet.
  • Bij de inrichting is naast 'gastvrijheid' nu ook gezondheid en veiligheid heel belangrijk geworden. Het gaat nu, nog meer dan voor de crisis, om een goed evenwicht tussen 'leefbaarheid' en 'levendigheid' in de binnenstad.
  • Veel steden hebben extra middelen vrijgemaakt. Deze middelen worden ingezet voor: uitstel belastingen, kwijtschelding OZB of erfpacht, afschaffen precario, schrappen Toeristenbelasting, schrappen reclame-belasting, schrappen marktgelden, campagnes om bezoekers naar de binnenstad te halen en tegelijkertijd te spreiden in tijd en locatie.
  • Samen met ondernemers worden projecten opgezet: een BIZZ, een online warenhuis met lokale producten, Manifest voor ketensolidariteit met de Vastgoedsector, vouchers voor het zorgpersoneel om vrij te besteden in de binnenstad, steunpakketten voor de sportsector.
  • Steden werken aan een visie/plan van aanpak voor de binnenstad, vaak een vervolg op de Detailhandelsstructuurvisie.  Niet alleen retail is daarbij belangrijk, maar ook horeca en cultuur. Ook krijgt “wonen” een steeds belangrijkere plek in de binnenstad. Is een nieuwe functie-invulling voor leegstaande panden/gebieden.
  • De grote onzekerheid is hoe de binnenstad er over 2 á 3 maanden er uit ziet. Veel steden monitoren bezoekersstromen en ook leegstandscijfers.
  • Het is heel lastig om een boodschap uit te zenden naar bewoners en bezoekers. Enerzijds wil je mensen naar de binnenstad halen om de bestedingen weer te laten te groeien en ondernemers in de binnenstad zo te steunen. Anderzijds is voorzichtigheid geboden, wil je niet té veel mensen aantrekken en dat blijft ook nog de komende maanden.
  • Opmerkelijke ideeën/acties: kermisattracties toestaan, inzetten van vrijwilligers voor extra voorlichting aan bezoekers, vouchers voor ondernemers voor digitale dienstverlening, sensoren in binnenstad die privacy-proof zijn en druktebeelden meten.

Volgens Cees-Jan Pen blijft het uitgangspunt dat de binnenstad het kloppend hart van je stad is. Het is vaak je grootste werkgever, maar bepaalt ook de aantrekkelijkheid van je gemeente en biedt relatief veel werk aan wat minder hoog opgeleiden. De genoemde korte termijn acties van steden werken, alleen nu is het belangrijk om voor de zomer echt de slag naar de midden- en langere termijn te maken.

  • De leegstand zal de komende tijd nog toenemen met een factor 2 of 3. Horeca was voor de crisis al uitgegroeid, Retail had al 20 procent overaanbod. Sommige bedrijven gaan het gewoon niet redden en stonden al op omvallen. Het is belangrijk dat er een sociaal vangnet komt voor werknemers nu bedrijven gaan omvallen. Maar deze taak hoort nog bij het Rijk, maar komt ook naar gemeenten toe.
  • Wat gemeenten wel kunnen doen is hun woningbouw- en klimaatprogramma versnellen, zeker in de binnensteden. Leegstaande plekken/gebieden kunnen worden opgevuld met extra woningen en tegelijkertijd meteen klimaatproof worden gemaakt. Meer woningen betekent daarnaast meer bewoners en zo meer bestedingen en voorzieningen en vooral meer hoogwaardige kwaliteit openbare ruimte.
  • Gebruik de crisis om transformatie in gang te zetten richting binnensteden die meer klimaatbestendig zijn en meer groen hebben. Koppel het woningbouwprogramma aan het klimaatprogramma voor de binnenstad. Ga geldstromen slim combineren. Roep om stedelijke vernieuwingsgelden provincie en Rijk.

Marijke van Hees, voorzitter van de Retailagenda wil de landelijke condities creëren om onze binnensteden aantrekkelijk te houden. Een aantal aandachtspunten daarbij:

  • De retailsector (non-food) in de binnensteden zal naar verwachting met 30 procent afnemen. Funshoppen wordt minder belangrijk. Mensen gaan meer gericht winkelen. Toch zal een belangrijk deel van de omzet blijven.
  • Ook andere sectoren staan onder druk. Het is belangrijk om met integrale maatregelen te komen. Oplossing ligt niet alleen in de detailhandel.
  • Het huidig juridisch instrumentarium vraagt om aandacht. Denk aan de kansen en mogelijkheden van 'blurring', de beperkingen van de Drank en Horecawet.
  • Meer dan ooit staat transformatie van winkelgebieden op de agenda. Wellicht biedt transformatie naar woningbouw een kans. Dit is wel een flinke financiële uitdaging, zowel voor gemeenten als voor de vastgoedsector.
  • Belangrijk voor steden om in te spelen op veranderingen op de arbeidsmarkt. Regelingen als de TOZO geven inzicht aan gemeenten waar en in welke sectoren de grootste klappen op de arbeidsmarkt gaan vallen.
  • De huidige ingezette digitalisering heeft een enorme impact en zorgt voor een enorme versnelling als het bijvoorbeeld gaat om kennisoverdacht. Kans: innovatielabs.
  • Graag ook aandacht voor ontwikkelingen in de regio, niet alleen focus op eigen binnenstad.  Agenda voor middellange termijn is nodig, ook landelijk.

Meer informatie: themagroep Vitale binnensteden.